Antonio van Diemen
geboren: 1593 in Culemborg; overleden: 19 april 1645 in Batavia
Functies bij de Compagnie
• Raad van Indië in Batavia: 1626 • Directeur-Generaal in Batavia: 1629 tot 1631 • Directeur-Generaal in Batavia: 1633 • Klerk in Batavia: 1619 • Gouverneur-Generaal: 1 januari 1636 tot 19 april 1645
Biografie
Antonio van Diemen is geboren in 1593 als zoon van de burgemeester van Culemborg. In 1616 werd Van Diemen koopman in Amsterdam. Hij had in de zaken geen succes en na een, in die tijd schandelijk, faillissement is hij in 1618 onder de valse naam Thonis Meeuzs als soldaat aan boord van de Mauritius naar Bantam vertrokken, waar hij op 22 augustus 1618 aankwam. In 1619 werd hij door Coen aangesteld als klerk in dienst van de VOC. Inmiddels waren de Heren XVII achter de ware identiteit van Thonis Meeuzs gekomen en waarschuwden Coen. Die onderkende echter de bijzondere kwaliteiten van Van Diemen en negeerde de waarschuwingen uit Patria. In 1623 werd hij tot opperkoopman bevorderd. In 1626 werd hij Raad van Indië en waarschijnlijk in 1629 Directeur-Generaal. In 1630 of 1631 vertrok hij als commandeur van een retourvloot naar Nederland en ging in 1633 weer naar Indië terug. Daar kreeg hij weer zijn vorige functie, Directeur-Generaal. In 1633 was hij door de Heren XVII als vervanger van gouverneur-generaal Hendrik Brouwer aangewezen. Op 1 januari 1636 nam hij deze functie over van Brouwer. Hij was landvoogd tot hij op 19 april 1645 in Batavia overleed.
Van Diemen beëindigde de opstand in de Molukken, waarvoor hij zich tot twee keer toe naar de Molukken begaf. Van Diemen voerde het eerste wetboek met betrekking tot verblijf, huwelijk en dergelijke, de "Bataviasche Statuten", in waardoor de samenleving stabieler werd. Tijdens zijn bestuur werd Malakka in 1641 op de Portugezen veroverd en werd er eveneens tegen de Portugezen oorlog gevoerd op Ceylon om hier een strategische positie en het kaneelmonopolie in handen te krijgen. Hij werd in zijn strijd tegen de Portugezen gesteund door de Koning van Kandy. In 1644 werd er een wapenstilstand afgesloten met de Portugezen. In Japan werd de handel voor alle andere volken behalve Nederland gesloten. De Hollanders hadden wel beperkte bewegingsvrijheid op het door de Portugezen verlaten kunstmatige eilandje Deshima. Van Diemen stuurde in 1642 Abel Tasman uit om Australië te verkennen. Een groot deel van Australië werd toen "ontdekt", o.a. Van Diemensland. In Batavia werd door Van Diemen een latijnse school opgericht en twee kerken, waaronder de Hollandse of Kruiskerk.
Vlak voor zijn overlijden op 19 april 1645, riep gouverneur-generaal Van Diemen op 12 april 1645 de Raad van Indië bijeen om Cornelis van der Lijn als zijn opvolger aan te stellen. Dat was niet volgens de instructie van de Heren XVII die al in 1617 hadden gesteld dat onmiddellijk na het overlijden van een landvoogd een provisioneel gouverneur-generaal gekozen moest worden door de Raad van Indië. Wanneer de Heren XVII het met deze keuze eens waren werd de aanstelling bekrachtigd. De Heren XVII draaiden eerst het besluit van Van Diemen terug maar benoemden daarna toch Cornelis van der Lijn tot opvolger. Antonio van Diemen overleed op 19 april 1645 en werd begraven in de door hem zelf gestichte Hollandse of Kruiskerk in Batavia.
Bronnen
[1] Encyclopaedie, [s.a.]. Encyclopaedie van Nederlandsch-Indië : Eerste deel: A-G. - 's Gravenhage: Martinus Nijhoff, [s.a.]. - 619 pp., [nl]
[2] Putten, L.P. van, 2002. Ambitie en onvermogen : gouverneurs-generaal van Nederlands-Indië 1610-1796. - Rotterdam: Uitgeverij ILCO-productions, 2002. - 192 p., [nl]