Makassar

Makassar, nu Ujung Pandang geheten, is gelegen in het zuidwesten van Sulawesi (het vroegere Celebes). De plaats heeft een goede rede die door een reeks van eilandjes beschut wordt en waar de schepen, zelfs tijdens de west-moesson, veilig kunnen liggen.

Overzicht van de vestigingen van de Verenigde Oostindische Compagnie

Makassar, hoofdcomptoir. In de 18e eeuw werd het een Gouvernement. Het was een belangrijk handelscentrum. Fort: 'Fort Rotterdam'
Salayar, eiland, residentie. Producten: hout en katoen. Fort: 'Fort Defensie'.

Voor de Nederlanders hier het Fort Rotterdam bouwden, is er in 1545 een eerste fort met aarden wallen gebouwd door koning Tunipalangga van Goa. Dit fort werd in 1634 door Sultan Alla Udding in baksteen herbouwd.
Aanvankelijk konden Aziatische en Europese kooplieden in Makassar nog kruidnagelen inkopen, zeer tegen de zin van de VOC. Pas in 1667, na een harde strijd kon Cornelis Speelman met hulp van de vorst van Boni, Aroe Palakka, het oude fort veroveren. Op 18 november 1667 sloot Speelman met de sultan van Gowa het verdrag van Bungaya (ook wel het Bongaais Verdrag genoemd; Stapel heeft hier zijn proefschrift^[3] aan gewijd) waarin de gezagsverhoudingen op Zuid-Celebes werden geregeld. Bone werd weer onafhankelijk. Tidore erkende de soevereiniteit van de VOC. De stad Makassar werd aan de VOC afgestaan. In het verdrag van Bungaya in 1667 werd overeengekomen dat 16 andere forten moesten worden afgebroken en dat het fort Ujung Pandang het Nederlandse hoofdkwartier zou worden. Cornelis Speelman beschreef dit fort als "sterk" met een voorraad goed drinkwater, gelegen op een goede lokatie met bovendien een geschikte haven waar onze schepen voor bijna elke wind veilig konden schuilen. Speelman wijzigde de naam van het fort in "Rotterdam", zijn geboorteplaats. In 1673 begon men met een volledige herbouw van Fort Rotterdam dat zowel een administratief- als verdedigingscentrum moest worden. Alleen al aan de dikke muren is jarenlang gewerkt. Deze muren zijn ongeveer twee meter breed en zeven meter hoog.

Boela Comba

Boela Comba, aan de zuidkust van Sulawesi, was tijdens de VOC periode lange tijd een koninkrijk. Er waren er veel bossen, geschikt voor de jacht, die echter weinig hout opbrachten. Gedurende de moessons was het gevaarlijk om de haven van Boela Comba binnen te varen. Aan de monding van de rivier Kalekongang lag de VOC-schans 'Carolina' waar de onderkoopman en de resident, de bestuurders van de post, samen met het overige personeel verbleven.

Landvoogden

1607-1607
1638 vermoord	N. van Vliet	koopman
-1646	Johan van Suydwyk	opperkoopman
1651-1654	Evert Jansz. Buys
1655-1655	Abraham Versreet of Johan de Barra, die vlucht naar Batavia
na de verovering van Macassar door Cornelis Speelman
1669-1670	Johan van Opynen	onderkoopman
1670-1672	Maximiliaan de Jong	voorzitter
1672-1676	David Harthouwer	voorzitter
1676-1677 (†)	Wybrand Dubbeldekop	voorzitter
1677-1678 (†)	Paulus de Bocq	opperkoopman en gezaghebber
1678-1684 (†)	Jacob Cops	voorzitter
1684-1685	Adriaan van Dalen	opperkoopman en gezaghebber
1685-1690	Willem Hartsink	voorzitter
1690-1694 (†)	Francois Prins	voorzitter
1695-1700 (†)	Isaac van Thye	landvoogd
6 jun 1700-12 aug 1700	Henrik Collaart van Linden	opperkoopman en gezaghebber
1700-1703	Cornelis Beernink	landvoogd
1703-1705	Willem de Roo	landvoogd
1705-1710	Johan Jacob Erberveld	landvoogd
1710-1712 (†)	Gerard van Tholl	landvoogd
1712-9 okt 1712	Joannes Hartenberg	opperkoopman en gezaghebber
1712-1713	Joannes Philippus Sipman	gezaghebber
1713-1723	-	landvoogd
1723-	Johan Frederik Gobius	landvoogd
...

Overblijfselen van deze VOC-locatie

Ujung Pandang (Sulawesi): Fort Rotterdam (1673). De meeste gebouwen binnen het fort dateren uit het eind van de 17e eeuw en begin 18e eeuw. Tegenwoordig is het fort in gebruik als museum en zijn hier de kantoren gevestigd van de Indonesische Archeologische dienst. Het fort is bijna weer geheel in de oorspronkelijke luister gerestaureerd.

Bronnen

[1] AMH, Projectgroep. Atlas of Mutual Heritage
[2] Gaastra, Femme S., 2002. De geschiedenis van de VOC. - Zutphen: Walburg Pers, 2002. - 164 p., [nl]
[3] Stapel, F.W., 1922. Het Bongaais Verdrag. - Groningen (etc.): J.B. Wolters, 1922. [nl]
[4] Valentijn, François, 2003. Oud en Nieuw oost-Indiën, deel III/B. - Franeker: Uitgeverij Van Wijnen, 2003. (Valentijn : beschryving van Oost-Indiën) [nl]
[5] Velden, Bert van der. Begrippenlijst Nederlands-Indië